کانتۆنی شەنگال هەنگاوی یەکەمە بەرەو “ڕۆژاوا” *

کانتۆنی شەنگال هەنگاوی یەکەمە بەرەو “ڕۆژاوا” *

٢٧ی دێسەمبەری ٢٠١٤

وێرای ٢٣ ساڵ گەندەڵی و دابەشکردنی کۆمەڵ و شار و گوند و گەڕەك و کۆڵان و خێزانی کوردی بەسەر دەسەڵات و ڕێکخستنی پارتیی و وابەستەیی بۆ دەوڵەتانی ناوچەکە و کردنی هەرێمی کوردستان بە بەشێك لە بازار-ئازادی سەرمایەداری و جەنگی گەرمی نێوخۆیی و درێژەپێدانی بە ساردی تا هەنووکەش، لە سایەی بەڕێوەبەرایەتی پارتیی و فەرمانداریی سەروخەڵکی و هەڵاواردنی پێکهاتەکانی کۆمەڵی کوردستان بە گوێرەی زێدی بنەماڵە و سەرکردایەتی پارتییەکان، کۆمەڵی کوردستان بەسەر چەند هەرێمی نایەکسان لە ماف و بەهرەمەندیی لە داهاتدا دابەشکراوە؛ بۆ نموونە هۆرامان و گەرمیان و ناوچە شەبەك و ئێزیدی و کاکیی-نشینەکان لە هەموو شتێك بێبەشکراون و ناوچەکانی دیکە کراونەتە چەقی هەموو بڕیاردان و بەهرەمەندییەك، هەڵبەتە مەبەستم ئەوە نییە، کە ناوچەکانی دیکە هەمووان سەد لە سەد وەك یەك لە داهات و خزمەتگوزاریی بەهرەمەندن، نەخێر لەنێوان ئەوانیشدا بەرادەیەك هەڵاواردن هەیە، بەڵام هەڵاواردن و بێبەشییەکە بەو ڕادە نییە، کە بەرانبەر ناوچەی هۆرامان و گەرمیان و ناوچەی شەبەك و ئیزیدی و کاکەییەکان کراوە.

لە بەرانبەر ئەو مۆدێلە لە دێمۆکراسی [پارلەمانی] و شێوازی ڕێکخستن و بەرهەمهێنان و دابەشکردن، دەتوانین بە سەد و هەشتا پلە جیاوازیی لە هەموو بوارێكدا سەرنجی هەرێمی کانتۆنەکانی جزیرە و کۆبانێ و عەفرین [خۆراوا] بدەین، کە لە ماوەی کەمتر لە سێ ساڵدا توانیویەتی بەڕێوەبەرایەتیی گەلیی لەسەر بنەمای ڕێکخستنی هەرەوەزیی ئابوووریی و کارگێریی کۆمونەیی ** و یەکسانی هەمەلانەی ئێتنییەکان و ئایینەکان و زمانەکان لە سایەی [دێمۆکراسی ڕاستەوخۆ***]دا کۆمەڵی “خۆراوا” بەو هەمووە ئێتنیی و ئایین و زمانە جیاوازنەوە لە یەکێتییەکی ئازادانەی گەلییدا [کۆنفیدرالیزمی دێمۆکراتیك****] کۆبکاتەوە و ببێتە نموونەیەکی ئایدیال بۆ دەوروبەر و تەنانەت ئازادیخوازانی وڵاتانی ئەوروپی و …تد.

لەم دووڕیانەدا، ئەگەر بمانەوێت کۆمەڵی هەرێمی کوردستان وەك کۆمەڵێکی فرە ئێتنیی و فرە ئایین و فرە زمان لەو نالەباریی و نەهامەتییە بەردەوامەی بەڕێوەبەرایەتی پارتیی و پارلەمانی ڕزگاربکەین و بەر بە دووبەرەکی و کینەدۆزیی و کۆمەڵایەتییبوونەوەی گەندەڵیی و جەنگی ڕامیاریی و بازار-ئازادی سەرمایەداری بگرین، ئەوا پێویستە لە هەنگاوە سەرەتاییەکانی خۆبەڕێوەبەرایەتی دێمۆکراتیکی کانتۆنەکانی “خۆراوا”وە دەستپێبکەین. لێرەدا بەدیاریکراوی مەبەستم لە هەنگاوە سەرەتاییەکان: گۆڕانی کۆمەڵایەتییە لە ڕیزەکانی خوارەوەی کۆمەڵ و گرتنەبەری خەباتی نافەرمانی سڤیلی [مەدەنی]یە، کە پێکهێنانی ڕێکخراوە جەماوەرییەکان و گروپە خۆجێییەکان [لۆکاڵییەکان *****] و کۆمەڵە کۆمەڵایەتییەکانی دیکە پایەکانی ڕاگرتن و بەردەوامیی پێکدەهێنن، ئەوانەی کە بوونە بنەمای ڕێکخستنی کۆمەڵێکی ئازاد لە “خۆراوا”.

ئەگەر سەرنجبدەین، دەبینین کە لە گەرمەی سەرهەڵدانی جەنگی میلیشیایی و کاولکاریی بەشەکانی دیکەی (سوریە)دا، لەو سێ هەرێمەی کە لەم ڕۆژگارەدا بوونەتە سیمبوڵی ئازادیخوازیی و یەکسانیخوازیی، بەپێچەوانەی نەخشە و ئامانجی گروپ و لایەنە سەربازییەکانەوە، لە “خۆراوا” بەبێ جەنگ و دوور لە کینەدۆزیی ئایینی و ناسیونالیستی توانرا دەسەڵاتی ڕژێمی دیکتاتۆر ناچار بەکشانەوە و ڕادەستکردنی بەڕێوەبەرایەتی ئەو ناوچانە بەخودی دانیشتووانی شار و گوندەکانی ئەو سێ هەرێمە بکرێ و ئەوانیش بە پشتبەستن بە ویست و خواستی جەماوەریی و گەلیی خۆیان توانییان ئازادییەك، کە خەونیان پێوەدەبینی بۆ خۆیان دەسەبەریبکەن و لەجیاتی جەنگی ناسیونالیستی لەسەر دەسەڵات و نەوت و کێبڕکێ لەسەر قۆرخکردنی بازار، یەکێتییەکی مێژوویی وەك پێشمەرجی کۆمەڵی ڕزگار و پشتبەخۆبەستوو بکەنە دروشم و ئامانجی سەرەکی.

ئا لێرەوە ئێمە دەتوانین سوود لەو ئەزموونە زیندوو و نزیکە وەربگرین و پێش لەوەی کە لە ناوچە بێبەشکراوەکاندا یاخیبوونی چەکدارانە و کینەدۆزیی و لەیەكدابڕان دروستببێت و ببێتە مایەی کایەکردنی داگیرکەران و دەوڵەتەکانی ناوچەکە و جەنگی خوێناویی نەبڕاوە، بکەوینە خۆمان و هەوڵی پێکهێنانی کانتۆنە سەربەخۆکانی ئەو ناوچانە بدەین و لە یەکگرتنەوەی ئازادانەی ئەو کانتۆنانەدا سیستەمێك بۆ ئازادی و یەکسانی کۆمەڵ و پێکهاتەکانی لەسەر بنەمای کۆنفێدرالیزمی دێمۆکراتیك ڕۆنبێین و هەنگاو بە هەنگاو، خشت بە خشت سیستەمی گەندەڵ و ناسەربەخۆی پارلەمانی بگۆڕین بە سیستەمێکی گەلیی پشتبەخۆبەستوو لەسەر بنەمای دێمۆکراتیی ڕاستەوخۆ [دێمۆکراسیی گەلیی]. هەڵبەتە پێویستە ئەوەش بڵێم، کە وەها سیستەمێك تەنیا لە ڕێکخستنی سەرخانی کۆمەڵدا کورتنابێتەوە و پێویستی بە سیستەمێکی ئابووریی ئیکۆلۆجیك لەسەر بنەمای ئیکۆلۆجیکی کۆمەڵایەتیی ******؛ هەرەوەزیی و گەلکاریی و ژینگەپارێزیی هەمووان هەیە، پێویستی بە گەشەی ڕۆشنبیتیی و پاکژکردن و پەرەپێدانی کولتووریی هەیە، پێویستی بە پەروەردەی تاکی ئازادیخواز و پشتبەخۆبەستوو هەیە، پێویستی بە سڕینەوەی بنەما کولتووریی و ئابوورییەکانی هەڵاواردنی ڕەگەزیی [جێندەریی] و نەژادیی و ئایینی و … هەیە، پێویستی بە فەرمیناسینی مافی خوێندن و نووسین بە زمانی دایك هەیە، پێویستی بە هێزی پاڕێزگاریی گەلیی و خۆجێی هەیە، ئینجا بە نۆرەی خۆی پێویستی بە ڕێکخستنی ئاسۆیی بەرێوەبەرایەتیی گەلیی و ڕۆنانی ئابووریی سەربەخۆ هەیە.

ئەگەر لەم ساتدا سەرنجی کۆمەڵی هەرێمی کوردستان و گرفتەکانی و ڕووداوەکانی ئەم دواییانە و پاشکاراییەکانیان بدەین، ئەوا دەبینین پێش هەموو شت و بەر لە هەمووان پێویستە لە ناوچەی شەبەك و ئێزیدی و کاکەییەکانەوە دەستپێبکەین و خۆبەڕێوەبەرایەتی سەربەخۆی خۆیان لە کانتۆنە ئازادانەکاندا پێکبهێنن و وەك پێشتر گوتم وەها کارێك پێویستە ئاشتییانە و لەسەر بنەمای ڕاپرسیی گشتی دانیشتووان و دوور لە دەستتێوەردانی پارتییەکان و و ڕۆڵی دەوڵەتانی ناوچەکە و کۆمپانییەکان و نێوەندە ئایینی و ئاراستە ناسیونالیستەکان، ئەگەر وەها بڕیارێك لەتەك هەڵویستی ناڕازییانەی دەسەڵاتدارانی هەرێم یا عیراق بووەوە، ئەوا پێویستە خەباتی نافەرمانی سڤیلیی بکرێتە بەردەبازێك بۆ پەڕێنەوە بەرەو بڕیاردانی گشتیی دانیشتووان.

سەرەنجام سەرکەوتنی وەها هەنگاویك دەتوانێت هاندەر و ڕێگەچارەش بێت بۆ کێشەی ناوچە هەڵاوێردراوەکانی دیکەی وەك گەرمیان و هۆرامان و لەوێشەوە کارایی دانان لەسەر ناوچە چەقییەکان و گۆڕینی یەکجارەکی سیستەمی گەندەڵ و سەروخەڵکیی پارلەمانی و ڕێکخستنەوە و یەکگرتنبەوەی هەموو ناوچە و پێکهاتەکان لە کۆنفێدرالیزمی دێمۆکراتیکدا. هەڵبەتە پێویستە ئەوەش بزانین گەییشتن بە وەها ئامانجێك کاری یەك دوو ڕۆژ نییە و خۆشخەیاڵیی ئایدیۆلۆجی و دەستپێشخەریی گروپێکی ڕامیاریی نابێتە مسۆگەرکەری، بەڵکو پێویستی بە چالاکی و بەشداریکردنی هەموو تاك و کۆمەڵە گۆڕانخوازەکانی کۆمەڵ هەیە لە هەموو بوارەکانی ژیاندا و بەچالاکبوون لە هەموو مەیدانەکانی خەباتدا: ڕۆشنگەریی، هونەریی و کۆمەڵایەتیی و جەماوەریی و ئابووریی و ژینگەپارێزیی و ئاژەڵدۆستیی …

******************

بۆ زانیاریی فرەتر لە بارەی ئەو بنەمایانە بە زمانەکانی دیکە، لەسەر ئەم لینکانە کرتە بکە

* مەبەست لە “ڕۆژاوا” پەیوەستبوونی کانتۆنی شەنگال نییە بە خۆبەڕێوەبەرایەتی سێ کانتۆنەکەی “خۆراوا”، مەبەست لە گۆڕینی سیستەمی بەڕێوەبەرایەتی هەرێمی کوردستان [دێمۆکراسی پارلەمانی]یەە بە خۆبەڕێوەبەرایەتیی گەلی [دێمۆکراسی راستەوخۆ].

** هەرەوەزیی ئازادیخوازانە

http://en.wikipedia.org/wiki/Libertarian_municipalism

*** دێمۆکراسی ڕاستەوخۆ

http://shawnewald.info/aia/dec_directdemocracy.html

**** کۆنفیدرالیزم

http://theanarchistlibrary.org/library/murray-bookchin-the-meaning-of-confederalism

***** گروپی خۆجێی

https://www.anarchistaction.net/about-us/local-groups

****** ئابووریی ئیکۆلۆجیك و ئیکۆلۆجیکی کۆمەڵایەتیی

http://dwardmac.pitzer.edu/Anarchist_Archives/bookchin/BookchinCW.html

باری ژیان و کاری کرێکارانی کۆچەر لە هەرێمی کوردستان

باری ژیان و کاری کرێکارانی کۆچەر لە هەرێمی کوردستان

ئامادەکردنی هەژێن

١٦ دێسەمبەری ٢٠١٤

چەند ساڵێکە هاوردنی کرێکارانی کۆچەر لە وڵاتانی دەوروبەر و تەنانەت لە وڵاتانی کیشوەرەکانی دیکەشەوە بۆ بەهرەکێشیی زیاتر لە هێزی کاریان وەك کرێکاری بیمەنەکراو و ناچار، بووەتە دیاردەیەکی بەرچاوی کۆمەڵ و تەنانەت لەنێو کرێکارانی ناهوشیاریی خۆجێیشدا ناڕەزایەتی دروستکردووە و ئەوانیش بەهۆکاری بێکاریی و بێمافیی و کەمیی مووچە و خراپی هەلی کاری خۆیانیان دەزانن؛ لەبەرئەوە کرێکارانی کۆچەر کە بەهیوای کار و کرێیەکی باشتر لەو شوێنەی کە لێوەی هاتوون، ڕوویان لە هەرێمی کوردستان کردووە، لەلایەك لەلایەن خاوەنکارانەوە ستەمیان لێ دەکرێت و کرێیان پێنادرێت و شوێنی نیشەجێبوونیان نییە و دەردەکرێن و مۆڵەتی کارکردنیان، کە بە مۆڵەتی مانەوەیان گرێدراوە و ئەوەش لە دەستی خاوەنکارەکاندایە و خاوەنکارەکانیش بۆ نەدانی کرێی کرێکارەکان، ڕەزامەندینامە بۆ مۆڵەتی مانەوەیان پێنادەن و بەو جۆرە ڕۆژانە چەندنین کرێکار ناچار بە گەڕانەوە دەبن و بە قەرزاری و بێکرێییەوە دەگەڕێنەوە نێو خێزان و شوێنێك، کە لێوەی هاتوون، هەروەها لەلایەکی دیکەشەوە لەلایەن کرێکارانی ناهوشیار و کەسانی نەژادپەرستەوە دژایەتیی و سووکایەتییان پێدەکرت و لەلایەن گروپە ناسیونالیست و دژەبیاننیەوە خەڵکیان لێ هاندەدرێت و دژایەتیدەکرێن.

یەکێك لەو کۆمپانییانەی کە زۆربەی کرێکارەکانی لە دەرەوەی هەرێمی کوردستان هاتوون، کۆمپانیای ( رائد تعمیر)ە کە بنکەی لە شاری سلێمانیی (پایتەختی ڕۆشنبیری)ە و ئەم کۆمپانییە سەد و پەنجا (١٥٠) کرێکاری هەیە و کە زۆربەیان لەم شوێنانەوە هاتوون: کرێکارانی ئیزیدی کوردستانی بەشی عیراق، ئێران [زۆربە کوردانی مەریوان و سنە و کرماشانن]، سوریە [زۆربە کوردن و خەڵکی کۆبانی)شیان تێدایە، کە خوشك و برا و دایك و باوکیان لەوێندەرێ لە جەنگدان]، عەرەبی عیراقی [زۆربە شیعەی فەلوجەن] و ئەوانی دیکە خەڵکی شارەکە و دەروبەری شارەکەن.

ئەو کرێکارە کۆچەرانەی کە لەو شوێنانەوە هاتوون، شوێنی نیشتەجێبوونیان نییە و کەس ناناسن و ژیان بۆیان زۆر سەختە و لەبەر گرانی کرێخانوو، توانای بەکرێگرتنی سەرپەنایان نییە و لەبەر گرانی کرێخانوو و کەشی دژە کۆچەریی و دژە پەنابەریی لە هەرێمی کوردستانیشدا بەئاسانی ناتوانن خانوو بەدەستبهێنن، لەبەرئەوە لەو تەلار و خانووانانەدا دەژیان، کە نیوە تەواودەبوون، بەڵام کۆمپانییەکە ئەوەشی پێڕەوانەبینین و لە خانووە دەرگە و پەنجەرەدارەکاندا دەریکردوون و کردوونیەتە چوار کەلاوە [خانووی ناتەواوی بێ دەرگە و پەنجەرە] و وەك لە وێنەکاندا دەبینن؛ دەرکرێت جێگەی هەموو شتێك بێت، بێجگە لە جێگەی ژیانی مرۆڤێکی سەرەتای هەزارەی سێیەم لە “پایتەختی ڕۆشنبیری”دا. هەڵبەتە پێویستە ئەوەش بگوترێ، کە ئەمە لە هەزاردا یەکی دەرد و مەینەتەییەکانی کرێکارانی کۆچەرە لە هەرێمی کوردستان، هەرێمێك کە چەندین دەهە کرێکارانی خۆی لە ئێران و تورکیە و عیراق و سوریە و وڵاتانی ئەوروپی کۆچەربوون و بەو نەهامەتیانە ئاشنان، بەڵام بەم ڕادە و بەو جۆرە نا، کە هەر ئێستا لەم هەرێمە و لەم شارە ڕوودەدات.

ئەو شوێنەی کە کرێکارەکان بۆ خۆشگوزەرانان تێدا تەلار و ڤێلا چێدەکەن، ناوی “چوار چرا”یە، تەمەنی کرێکارەکان بەزۆریی لە خوار (٣٠) ساڵییەوەیە، کرێکارەکان کۆنتراکتی هەمیشەیی کارکردنیان نییە و هەر سات لەبەردەم مەترسی دەرکردن و ناردنەوەیانن بۆ وڵات و شارانێك، کە لێوەی هاتوون. هەروەها هیچ جۆرە بیمەیەکیان نییە؛ نە بیمەی دەرمانی و نە بیمەی بێکاریی و نە بیمەی کۆمەلایەتی. هەرچەندە خودی کرێکارانی هەرێمی کوردستان بەخۆشیان لە زۆرێك لەو بیمانە بێبەشن، بەراورد بە کرێکارانی کۆچەر بەلایەنیکەمەوە لە تەنگانە و لە ناهەمووارییدا هاریکاریی و پشتیوانی کۆمەڵایەتیی خزم و دۆست و هاوکاریان هەیە، بەڵام کرێکارانی کۆچەر هەموو ساتێك لەبەردەم مەترسی نەخۆشکەوتن و ڕەقبوونەوە لەو کەلاوانەدا و نەدانی کرێی کارەکانیان و دەرکردن و ناردنەوەیان بۆ وڵاتانێك کە لێوەی هاتوون، چونکە مافی مانەوە و نیشتەجێبوونی ماوەی کارکردنی کرێکارانی کۆچەر لە هەرێمی کوردستان بەهەبوونی نامەی پشتیوانی یا ڕەزامەندی خاوەنکارەوە پەیوەستە و نەبوونی مافی مانەوە و مۆڵەتی فەرمی وەك چەکێك دراوەتە دەستی خاوەنکارەکان و ئەوانیش بۆ ناچارکردن و بەهرەکیشیی زیاتر و نەدانی کرێی کرێکارەکان بەکاریدەبەن و بەوە ناڕەزایەتی کرێکاران تێکدەشکێنن. لەبەرئەوە زۆڕێك لە کرێکارانی کۆچەر بەتایبەت کرێکارانی کۆچەر، کە لە ئێرانەوە هاتوون، بەهۆی نەدانی کرێی کارەکانیان و تازەنەکردنەوەی مۆڵەتی مانەوەیان لەم وڵاتەدا، ناچار بە برسیەتی و بەبێ پارە دەگەرێنەوە ئێران.

شایانی باسە هەندێك لە کرێکارەکان ماوەی (٣) سێ مانگە کرێی کارەکارنیان وەرنەگرتووە و هەندێكیشیان ماوەی (٢) دوو مانگە خۆیان نەشتووە و گەرماویان نەدیتووە، ئەمەش پەیوەندی بە شوێنی ژیانیانەوە هەیە، کە هیچ بنەمایەکی ژیان و گوزەرانی تیدانییە، پێشتر کە کارەبایەکی بێئاساییش و بێپاراستنیان هەبوو، لەو کاتەوەی کە ناڕەزایەتییان دەربڕیوە و داوای باشترکردنی شوێنی ژیان و دانی کرێکارنیان کردووە، لە بەرانبەردا خاوەنکارە کە داوای (١٠) ڕۆژ ماوەی کردبوو، تاوەکو وەڵامی داواکارییەکان بدەنەوە، بەڵام ئەوە ماوەی (١٥) ڕۆژە هیچ وەڵامێکی بە داواکارییەکان نەداتەوە و هەروەها نزیکەی هەفتەیەکیشە کارەبای شوێنی ژیانی کرێکارەکانی بڕیوە و کرێکارەکان لە خراپترین باری ژیاندا لە کەلاوەی بێ[دەرگە و پەنجەرە]دا و گوزەراندەکەن و ئەگەر بارودۆخی ژیانی کرێکارەکان بەو جۆرە بڕوات، لەوانەیە ڕووداوی ڕەقبوونەوە لەتاو سەرما و نەخۆشکەوتن بەهۆی خۆنەشتن و نەبوونی پێداویستی خۆپاراستن لە سەرما و لەنێو ئەو کۆما زبلانەدا، ببێتەهۆی ڕووداوی شەرمەزارکەر بۆ هەرێمی کوردستان و “پایتەختی ڕۆشنبیرییەکەی”!

وەها بارودۆخێك و وەها بێمافییەك ئاوای کردووە، کە کرێکارانی کوردی خۆرهەڵات، کە ڕۆژگارێك بەوپەڕی هیواوە هاتوونەتە ئەم بەشەی کوردستان و خۆشباوەڕیی نەتەوەیی ئەو خەیاڵەی لەلا خۆشکردوون، کە هاتنیان بۆ بەشێکی دیکەی “نیشتمان” لە چوونیان بۆ تاران و شارە ناکوردییەکانی دیکەی ئێران باشترە و خاوەنکارە کوردەکان باشتر ڕەفتاریان لەتەکدا دەکەن و مافیان ناخۆن، بەڵام لە کاتی گەڕانەوەدا بۆچوون و خۆشباوەییەکەیان سەد و هەشتا پلە ئاوەژوودەبێتەوە و دەڵێن هەر چۆنێك بێت لە ئێران بیمەکانی کار هەن و دادگەیەك هەیە، کە سکالای لەلا بکەن و کەسیش ناتوانێت بەناوی “بیانی/ خارجی” لەو وڵاتە دەریانبکات. ئەمە لەبارەی کرێکارانی ئێزیدی و کوردانی “ڕۆژاوا / کۆبانی”یشەوە هەر هەمان سەرەنجامی هەیە، هەڵبەتە کرێکارانی ئێزیدی لەبەر جیاوازی ئایینیان خراپتر ڕەفتاریان لەتەکدا دەکرێت و لە پێش هەموو کرێکارە کۆچەرەکانی دیکەوە لەم شارەدا بەر سووکایەتی و بێمافیی کەوتوون، لەوانیش بەدبەختر کرێکارانی عەرەبی عیراقی [بەتایبەت شیعەکانی فەلوجە]ن، کە بێجگە لە کۆچەربوون و جیایی ئایین، جیایی ئێتنیی “نەتەوەیی”ش دەیانخاتە ڕێوشوێنی نالەبارتر و بە خراپترین شێوە ڕەفتاریان لەتەکدا دەکرێت و مافیان دەخورێت. وەها بارێك تووريی و نائومێدی کرێکارەکانی بە لوتکە گەیاندووە و دوا ئومێدیان، کە هاوپشتی و هاودەنگی خەڵك و کرێکارانی هەرێمی کوردستان بوو و هەیە، خەریکە لەدەستیدەدەن.

ئەمە گۆشەیەکی بچووکی ژیانی کرێکارانی کۆچەری بواری تەلارسازییە و بەدڵنیاییەوە باری ژیان و مافی کرێکارانی کۆچەری بواری خزمەتکاریی ماڵان و چێشتخانە و نانەواخانە و ..تد لەوە باشتر نییە، ئەگەر خراپتر نەبێت. کرێکارانی کۆچەر کە زۆرێکیان بە بەڵێنی بێبنەما و فڕوفێڵی کۆمپانییەکانی دەڵاڵی هاوردنی کرێکارانی کۆچەر دێنە ئەم هەرێمە، لە هەموو مافێکی ئاسایی کرێکارانی کۆچەر لە وڵاتانی جیهان و ناوچەکەش بێبەشن؛ مافی خۆرێکخستن و ناڕەزایەتی و بەهرەمەندبوون لە بیمەکانیان نییە و داواکارکردنی هەر یەك لەو مافانە لەتەك و نامەی پشتیوانی بۆ مۆڵەتی مانەوە ڕووبەڕوویاندەکاتەوە و بێدەنگەکردنیش لەو بارە لەتەك نەدانی کرێی کارەکانیان و نالەباریی ڕێوشوێنی کار و نیشتەجێبوونیان ڕووبەڕوویاندەکاتەوە. ئەم بارە تاکەی دەخایێنێت و تاکەی کۆمەڵی کوردستان [کە زۆر کەسی لە ئەزموونی کۆچەریی و کرێکاریی لە وڵاتانی دیکە بەهرەمەندن و دەزانن ژیان و گوزەران و مەرجەکانی تەندروستی و ئاساییشی کارکردن بۆ کرێکارانی کۆچەر لە هەرێمی کوردستان و “پایتەختی ڕۆشنبیرییەکەی” بوونیان نییە] بێدەنگ دەمێنێتەوە، کە بێدەنگمانەوە و هاریکارینەکردن و پشتیوانینەکردنی کرێکارانی کۆچەر چ وەك پرسێکی مرۆیی بۆ هەموو دانیشتووانەکەی و چ وەك پرسێكی چێنایەتی بۆ کرێکارانی هەرێمی کوردستان، بەرهەم و نیشانەی هەڵوەشاندنەوە و لەدەستدانی هەموو بنەما مۆڕاڵیی و کۆمەڵایەتییەکانی ئەم کۆمەڵەیە، کە بەهۆی ڕامیاریی و بازارئازادی سیستەمی نیئۆلیبراڵی سەرمایەدارییەوە ڕۆژ بە ڕۆژ لە پەرەسەندایە.

****************************************************************************************

*پاشکۆ : کۆمەڵێك وێنەی شوێنی پشوو و خواردن و خەوتنی کرێکارانی تەلارسازیی لە کۆمپانیای (رائد تعمیر)

Cengî bawerrekan û hokarî bezînekan

Cengî bawerrekan û hokarî bezînekan

10î dêsemberî 2014

Lew katewey ke hêzekanî dewlletî îslamî le şam w’îraq/ dewlletî xelafetî îslamî (musll)yan dagîrkird û dwatir pelamarî şarekanî dîkeyan da û dwatir kewtnewe hêrş bo ser amance serekîyeke [kantonekanî rojawa], serapay mîdyay desellatdaran û ewaney ke serçaweyan ew kanallanen, hewllî ewe deden, bllên ewe qursî û tazeyî çeke ke hêzekanî “da’ş”î awa dirrkrewwe û serkewtinyan bo msogerdekat. Hellbete ew pagendeye plan û amancî dîkey lepiştewe bû, wek derkewt froştinî çek be fermandarîy ‘îraq û herêm, saxkirdnewey çeke beserçuwekan û xallîkirdnî henbarekanî çeksazîy ewrupa û emerîka…tid.

Bellam rastîyekey ştêkî dîke heye, ke cengî bawerre, çekdarî “da’ş” mebestim çekdaranî rîzî xwareweye nek xelîfe û yaranî, bewperrî bawerr be geyîştin be beheşt decengin û ta dwa henase kollnaden. Hellbete bo mîdyay partîyyekan û desellatdaranî herêm amanc le gewrekirdnewey “da’ş” le rûy çekewe bo şardnewey bêbawerrîy hêzekanî xoyan bû, ke eweş zor asayye, ew hêzey êsta heyane leşkirêkî desellatdarîyye û mûçexore û wek her mrovêkî dîkey komelleke koşkî fîr’ewnekan û kelawey xoy, jyanî paşayaney lêprisrawan û desellatdaran û jyanî hejaraney xoy debînêt, emeş hokarêkî dîkeye bo bêbawerrîy û berengarîynerkidnî ew hêze.

Wek dîtman û debînîn, herçende seranî (pidk) û (înk) nkollî lew rastîye deken, ke le hîç qollêkî cengî snûrekanî herêmda, hêzî fermandarîy û partîyekanî herêm bebê beşdarîy gerîla û şervananî “rojawa” neyantwanîwe serkewtin bedestibhênin, emeş hokarî nahawsengî cengî nêwan bawerrdaran “da’ş” û bêbawerran “leşkirî herêm”e û hewilldan bo her pasaw û şardneweyek, serencamekey pûçîye. Çunke eweta çekî behêzîşyan bo hat û keçî girtnewey (şengal) ke begwêrey bellênî serokekey herêm birryar bû 48 sat nexaênêt, ewa xerîke debête pênc mang û awarekanî şengal le reqbûnewedan û hellm û hallawî (serî reş) û (qellaçwalan) û koşkî fêr’ewnekanî dhok û hewlêr û slêmanî û kerkûk befrî ser kêwan detwênêtewe!

Bepêçewanewey ewewe, katêk ke hêzî bawerrdarî “da’ş” pelamarî hêzêkî dîkey bawerrdar dedat û awa dezanêt ke kurdibûnî her dû hêzekey “herêm” û “rojawa”, wek le zumar û şengal û mexmûr detwanêt zemîney serkewtinyan bêt le (kobanê)ş. Ewan neyanzanî bawerrî cengaweranî (yepeje) û (yepege) zor le bawerrî xoyan behêztre û debête hoy pûçkirdnewey xeyallî beheştî ew dunya, çunke pêdagrîy û parîzgarîy le beheştî em dunya zor behêztir û bellgedartre. Ewan neyanzanî ew gumaney ke le bawerrî xoyanda heye [nebûnî bellge bo bûnî beheşt], le bawerrî cengaweranî (yepeje) û (yepege)da nîye û dunayyek ke parêzeranî (kobanê) lepênawîda decengin, bellgey hebûnî, bûnî xoyane û lejêr pêyandaye û hîç bwarêk bo guman û dirrdongî le bawerrî cengaweranî (rojawa)da nîye, tewaw pêçewaney bawerrî “da’ş”yan, ke bellgey bûn û geyîştin be behşit nîye û herwa pêçewaney bêbawerrîy çekdaranî (herêm)îşe, ke cyawazî astî jyan û darayî û birryar û mafî xoyan letek seranyanda asman û rêsmane!

Bekurtî ewey nawçekanî “herêm”î xiste jêr destî çekdaranî “da’ş” bêcge le hebûnî plan û rêkewtinî penanekî desellatdaranî herêm û dewlletî pişt dewlletî xelafetî îslamî [dewlletî turkye], bêbawerrîy çekdaranî (pidk) û (înk) bû û herweha ewey ke bezandinî çekdaranî “da’ş”î le beranber berengarîy (rojawa)da msogerkirduwe, nebûnî gumane le bawerrî cengaweranî (yepeje) û (yepege)da û handeranî ew berengarîye bêwêneyeş emanen:
Yekem, hêzêkî bawerrdarn.
Duwem, hêzêkî xobexşin.
Sêyem, bezorî cengaweran xellkî (kobanê)n.
Çwarem, lenêwan hellhatin û xobedestewedanda berengarîy û mirdin helldebjêrn.
Pêncem, le serûy hemû ew hokaranewe, bûnî jnane wek cengawer û berengarîykar, ştêk ke le mêjûy xebatî çekdarîy (herêmî kurdistan)da bûnî nebuwe û nîye, çunke lem (herêm)eda çi dagîrker û çi berengarîker leser lawazkirdnî jin û kenarxistinî le pirse çarenûssazekanda, hawdeng û hawbîr û hawamanc bûn û kardeken!

جەنگی باوەڕەکان و هۆکاری بەزینەکان

جەنگی باوەڕەکان و هۆکاری بەزینەکان

١٠ی دێسەمبەری ٢٠١٤

لەو کاتەوەی کە هێزەکانی دەوڵەتی ئیسلامی لە شام وعیراق/ دەوڵەتی خەلافەتی ئیسلامی (موسڵ)یان داگیرکرد و دواتر پەلاماری شارەکانی دیکەیان دا و دواتر کەوتنەوە هێرش بۆ سەر ئامانجە سەرەکییەکە [کانتۆنەکانی ڕۆژاوا]، سەراپای میدیای دەسەڵاتداران و ئەوانەی کە سەرچاوەیان ئەو کاناڵانەن، هەوڵی ئەوە دەدەن، بڵێن ئەوە قورسی و تازەیی چەکە کە هێزەکانی “داعش”ی ئاوا دڕکرەووە و سەرکەوتنیان بۆ مسۆگەردەکات. هەڵبەتە ئەو پاگەندەیە پلان و ئامانجی دیکەی لەپشتەوە بوو، وەك دەرکەوت فرۆشتنی چەك بە فەرمانداریی عیراق و هەرێم، ساخکردنەوەی چەکە بەسەرچووەکان و خاڵیکردنی هەنبارەکانی چەکسازیی ئەوروپا و ئەمەریکا…تد.

بەڵام ڕاستییەکەی شتێکی دیکە هەیە، کە جەنگی باوەڕە، چەکداری “داعش” مەبەستم چەکدارانی ڕیزی خوارەوەیە نەك خەلیفە و یارانی، بەوپەڕی باوەڕ بە گەییشتن بە بەهەشت دەجەنگن و تا دوا هەناسە کۆڵنادەن. هەڵبەتە بۆ میدیای پارتیییەکان و دەسەڵاتدارانی هەرێم ئامانج لە گەورەکردنەوەی “داعش” لە ڕووی چەکەوە بۆ شاردنەوەی بێباوەڕیی هێزەکانی خۆیان بوو، کە ئەوەش زۆر ئاساییە، ئەو هێزەی ئێستا هەیانە لەشکرێکی دەسەڵاتداریییە و مووچەخۆرە و وەك هەر مرۆڤێکی دیکەی کۆمەڵەکە کۆشکی فیرعەونەکان و کەلاوەی خۆی، ژیانی پاشایانەی لێپرسراوان و دەسەڵاتداران و ژیانی هەژارانەی خۆی دەبینێت، ئەمەش هۆکارێکی دیکەیە بۆ بێباوەڕیی و بەرەنگاریینەرکدنی ئەو هێزە.

وەك دیتمان و دەبینین، هەرچەندە سەرانی (پدک) و (ینک) نکۆڵی لەو ڕاستییە دەکەن، کە لە هیچ قۆڵێکی جەنگی سنوورەکانی هەرێمدا، هێزی فەرمانداریی و پارتییەکانی هەرێم بەبێ بەشداریی گەریلا و شەرڤانانی “ڕۆژاوا” نەیانتوانیوە سەرکەوتن بەدەستبهێنن، ئەمەش هۆکاری ناهاوسەنگی جەنگی نێوان باوەڕداران “داعش” و بێباوەڕان “لەشکری هەرێم”ە و هەوڵدان بۆ هەر پاساو و شاردنەوەیەك، سەرەنجامەکەی پووچییە. چونکە ئەوەتا چەکی بەهێزیشیان بۆ هات و کەچی گرتنەوەی (شەنگال) کە بەگوێرەی بەڵێنی سەرۆکەکەی هەرێم بڕیار بوو ٤٨ سات نەخاێنێت، ئەوا خەریکە دەبێتە پێنج مانگ و ئاوارەکانی شەنگال لە ڕەقبوونەوەدان و هەڵم و هاڵاوی (سەری ڕەش) و (قەڵاچوالان) و کۆشکی فێرعەونەکانی دهۆك و هەولێر و سلێمانی و کەرکووك بەفری سەر کێوان دەتوێنێتەوە!

بەپێچەوانەوەی ئەوەوە، کاتێك کە هێزی باوەڕداری “داعش” پەلاماری هێزێکی دیکەی باوەڕدار دەدات و ئاوا دەزانێت کە کوردبوونی هەر دوو هێزەکەی “هەرێم” و “ڕۆژاوا”، وەك لە زومار و شەنگال و مەخموور دەتوانێت زەمینەی سەرکەوتنیان بێت لە (کۆبانێ)ش. ئەوان نەیانزانی باوەڕی جەنگاوەرانی (یەپەژە) و (یەپەگە) زۆر لە باوەڕی خۆیان بەهێزترە و دەبێتە هۆی پووچکردنەوەی خەیاڵی بەهەشتی ئەو دونیا، چونکە پێداگریی و پاریزگاریی لە بەهەشتی ئەم دونیا زۆر بەهێزتر و بەڵگەدارترە. ئەوان نەیانزانی ئەو گومانەی کە لە باوەڕی خۆیاندا هەیە [نەبوونی بەڵگە بۆ بوونی بەهەشت]، لە باوەڕی جەنگاوەرانی (یەپەژە) و (یەپەگە)دا نییە و دوناییەك کە پارێزەرانی (کۆبانێ) لەپێناویدا دەجەنگن، بەڵگەی هەبوونی، بوونی خۆیانە و لەژێر پێیاندایە و هیچ بوارێك بۆ گومان و دڕدۆنگی لە باوەڕی جەنگاوەرانی (ڕۆژاوا)دا نییە، تەواو پێچەوانەی باوەڕی “داعش”یان، کە بەڵگەی بوون و گەییشتن بە بەهشت نییە و هەروا پێچەوانەی بێباوەڕیی چەکدارانی (هەرێم)یشە، کە جیاوازی ئاستی ژیان و دارایی و بڕیار و مافی خۆیان لەتەك سەرانیاندا ئاسمان و ڕێسمانە!

بەکورتی ئەوەی ناوچەکانی “هەرێم”ی خستە ژێر دەستی چەکدارانی “داعش” بێجگە لە هەبوونی پلان و ڕێکەوتنی پەنانەکی دەسەڵاتدارانی هەرێم و دەوڵەتی پشت دەوڵەتی خەلافەتی ئیسلامی [دەوڵەتی تورکیە]، بێباوەڕیی چەکدارانی (پدک) و (ینک) بوو و هەروەها ئەوەی کە بەزاندنی چەکدارانی “داعش”ی لە بەرانبەر بەرەنگاریی (ڕۆژاوا)دا مسۆگەرکردووە، نەبوونی گومانە لە باوەڕی جەنگاوەرانی (یەپەژە) و (یەپەگە)دا و هاندەرانی ئەو بەرەنگارییە بێوێنەیەش ئەمانەن:

یەکەم، هێزێکی باوەڕدارن.

دووەم، هێزێكی خۆبەخشن.

سێیەم، بەزۆری جەنگاوەران خەڵکی (کۆبانێ)ن.

چوارەم، لەنێوان هەڵهاتن و خۆبەدەستەوەداندا بەرەنگاریی و مردن هەڵدەبژێرن.

پێنجەم، لە سەرووی هەموو ئەو هۆکارانەوە، بوونی ژنانە وەك جەنگاوەر و بەرەنگارییکار، شتێك کە لە مێژووی خەباتی چەکداریی (هەرێمی کوردستان)دا بوونی نەبووە و نییە، چونکە لەم (هەرێم)ەدا چ داگیرکەر و چ بەرەنگاریکەر لەسەر لاوازکردنی ژن و کەنارخستنی لە پرسە چارەنووسسازەکاندا، هاودەنگ و هاوبیر و هاوئامانج بوون و کاردەکەن!

کاریکاتێری سۆشیالیزم

کاریکاتێری سۆشیالیزم

هەژێن

١ی دێسەمبەری ٢٠١٤

بەرایی، دوێنێ شەو بەرێکەوت لە ئەرشیڤی بەرنامەکانی (کۆمەڵە تیڤی/ کاناڵی کۆمەڵە) دیمانەیەکی بەرنامەی (دیالۆگ)ی ڕێکەوتی ٣ی نۆڤەمبەری ٢٠١٤ بەڕێز (ئەمیری حەسەنپوور) بەرچاوکەوت و منیش بە گرنگیپێدانێکی زۆرەوە گوێم لە تەواوی دیمانەکە ڕاگرت، هەرچەندە سەرنج و ڕەخنەم لەسەر زۆرێك لە وەڵامەکان و بۆچوونەکانی ئەو بەڕێزە هەیە، بەڵام لە ئێستا لەبەر کەمیی کات و بوار تەنیا لەسەر خاڵێك یا بۆچوونێکی دەوەستم، ئەویش (کۆمەڵی سۆشیالیستی)یە لە ڕوانگەی ئەوەوە.

*************

بەڕێز ئەمیری حەسەنپوور لە دیمانەیەکدا لە بەرنامەی (دیالۆگ)ی کاناڵی کۆمەڵە/ کۆمەڵە تیڤی لە وەڵامی یەکێك لە پرسیارەکاندا گوتی

“… هەر ئەوەی دەڵێت ئاسۆیەك هەبێت، ئاسۆیەکی بۆرژوایی نەبێت؛ ئاسۆیەکی لە ڕاستیدا کۆمونیستی بێت. چونکە ئامانج سۆسیالیزم نییە، ئامانج کۆمونیزمە. ئێمە ناکرێت ئەو نیزامی چینایەتییە لەناوبەرین. هەر بڵێین سۆسیالیزمان دەوێت. سۆشیالیزم خۆی کۆمەڵێکی چینایەتییە. دروستە کە لەوێدا چینی کرێکار دەسەڵاتی هەیە، بەڵام چینەکان هەروا دەمێننن، چینی کۆمەڵایەتی هەروا بە ئاسانی لەناوناچن. پرۆسەیەکی بڕێك دریژی هەیە و خەباتی چینایەتی دەوێت، کە لەناوبچێت. ….”

بەر لە هەر لێکدانەوەیەك بۆ بۆچوونەکەی بەڕێز (ئەمیری حەسەنپوور)، حەزدەکەم ئەوە بخەمەڕوو کە بەدیوێکدا ئەو ڕاست دەبێژێت، کە سۆشیالیزم کۆمەڵێك یا سیستەمێکی چینایەتییە. منیش پێداگری لەسەر ئەوە دەکەم، بەڵام مەبەستم کاریکاتێرە مارکسیستییەکەیە بۆ سۆشیالیزم نەك خودی سۆشیالیزم، واتە لەو سۆشیالیزمە چینایەتییەدا پارتیی پێشرەو بۆرجوا و سەروەرە، تەواوی چین و توێژەکانی کۆمەڵیش پڕۆلیتاریان، ڕێك ئەوەی کە لە ( ڕوسییەی بۆلشەڤیکی)دا دیتمان !

بەڵێ کاتێك کە سەروەر هەبێت، خۆبەخۆ دەبێت ژێردەستیش هەبێت؛ لێرەدا پرسیارێك یەخەمان دەگرێت: لە کۆمەڵی سۆشیالیستیدا ئەگەر کرێکاران و زەحمەتکێشان [بەواتەی مارکسیستەکان] سەروەرن، ئەدی ژێردەست کێییە و ئەو دیکتاتۆرییە بەسەر کێدا پیادەدەکرێت؟

ئەگەر دەڵێن بەسەر بۆرجوازیدا؛ ئەدی کە بۆرجوازی هەبوو و پێگەی ئابووریی هەبوو، کو دەتوانین لەنێوان سەرمایەداری وەك کۆمەڵی چینایەتی و سۆشیالیزم [بە گوتەی حەسەنپوور ] کۆمەڵێکی چێنایەتییە، جیاوازی بکەین و چۆن دەتوانرێت وەها کۆمەڵێك سۆشیالیستی یا دژە بۆرجوازی بێت؟ من لە پێکەوەهەڵکردن و بوونی دەسەڵاتی ڕامیاریی کۆمونیستەکان [خۆیان واتەنی دەسەڵاتی کرێکاران] و دەسەڵاتی ئابووریی سەرمایەداران هاوکاتی یەکدی و لەسەر یەکدی، تەنیا تێڕوانین و کۆمەڵێکی ئەفسانەیی دەبینم یا لە باشترین باردا گۆرانییەك وێنادەکەم، کە ئاوازەکەی هەڵپەرکێیە و هەڵبەستەکەی شیوەن و واوەیلا و قورپێوان!

ئەگەر پێگەی ئابووریی و مانەوەی بۆرجوازی وەك چینی کۆمەڵایەتی بمێنێت، کو بواری دەسەڵاتی دژەکەی [کرێکاران] دەدات؟ ئەدی بەراورد بەو وێناکردنە چینایەتییەکی سۆشیالیزم، چۆن ناکرێت و گونجاوتریش نەبێت، بەوە خۆشباوەڕبین، کە لە ڕێگەی پارلەمانەوە یا لە ڕێگەی ئامۆژگاریکردن و ئاراستەکردنی بۆرجواکانەوە بەرەو سۆشیالیزم بڕۆین؟

هەرچەندە من هەر دوو تێڕوانینەکە ڕەتدەکەمەوە و بە ئەفسانەبافییەکی تیئۆرییان دەبینم، بەڵام ئەگەر بواری دیکە و چارەی دیکەمان نەبێت و هەر ئەو دوو هەڵبژێرە لەبەردەم مرۆڤایەتیدا بۆ ڕزگاربوون لەم سیستەمی ئێستا لەئارادا هەبن، بە بۆچونی من ئەوا گاڵتەجارییەکەی دووەم ئاوەزگیرانەترە، چونکە ئاوەز پەسەندی دەکات، کە بۆرجوازییەك هەستە مرۆییەکەی بەرەو بیرکردنەوەی بەرێت، بەڵام هەرگیز ئاوەز پەسەندی ئەوە ناکات، کە سەرخان دەسەڵاتی پێشڕەوانی کرێکاران [کۆمونیستەکان] و ژێرخان دەسەڵات و پێگەی سەرمایەداران بێت!

ڕاستییەکەی یەکەم جارە، کە من بیسەر یا بینەری دیمانەیەکی بەڕێز (حەسەنپوور) دەبم، کە لەبارەی سۆشیالیزم و کۆمەڵی داهاتووە دوابێت. لەبەرئەوە من وێنایەکی دیکەم بۆ تێروانینی ئەو هەبوو و لەو باوەڕەدا نەبووم، وەها بۆچوونێکی بۆ سۆشیالیزم هەبێت، کە بە لێکداەوەی من ئەو سۆشیالیزمە تەنانەت شایانی ناوهێنانیش نییە نەك تێکۆشان لەپێناو هاتنەدیی! چونکە ئەگەر کۆمەڵی سۆشیالیستی هەر چینایەتی بێت و لەوێشدا هەر خەریکی “خەباتی چینایەتی” بین، ئەی تێکۆشانی پێش ئەو سۆشیالیزمە ناوی چی دەبێت یا دەتوانین چ ناوێکی لێ بنێین؟

بە بۆچوونی من، تێڕوانینی دیتێرمینیستیانەی سۆشیال-دێمۆکراتەکان [وەك پەندە کوردییەکە دەبێژێت “سەری گا لە دۆڵەوە دەردەچێت”] بەوەی سەرەنجام سەری سەرمایەداری لە سۆشیالیزمەوە دەردەچێت، ئاوەزگیرترە. چونکە بەلایەنیکەم پێویست بە خۆبەکوشتدان و زیندانیبوون و تێکۆشان و لەسەرکاردەرکران ناکات و سەرمایەدارانی سەروەر وەك کۆمونیستە سەرورەکان، کۆمەڵ بەرەو کۆمونیزم دەبەن و هەروەها تێکۆشانی بێهودەی پێش “سۆشیالیزمی چینایەتی“یش پێویستنییە و ئیدی وزە و توانا و بەهرە و بیرۆکە و بۆچوونەکانمان بۆ ئەو کاتە هەڵدەگرین و ئەوانەش کە بڕیارە بە پێشرەویی پارتیی کۆمونیست خۆیان بەکوشتبدەن، بەختی ژیانیان دەبێت و وەك ڕابەرانی زیندوو بەجۆرێك چێژ لە ژیانی چینایەتی دەبەن!

بەڕاستی من هەم لە سەردەمی کۆمونیستبوونمدا و هەم پاش ئەوە زۆر پاگەندەی کاریکاتێری (پارتی پێشڕەو) و ( فەرمانداریی و دەوڵەتی کرێکاریی و سۆشیالیستیی وکۆمونیستی)م بیستوون یا بەرچاوکەوتوون ، بەڵام هیچکامیان هێندەی ئەم کاریکاتێرە ئاوەزنەگیر و نالۆجیکی نەبووە و نەبوون؛ سۆشیالیزمێك کە بڕیارە کۆمەڵی یەکسانی – ئازادی – دادپەروەریی و هاوبەشیی بەرهەمێنان – دابەشکردن – بڕیاردان و کۆمەڵایەتییکردنەوەی کەرتەکانی بەرهەمهێنان بێت، چۆن دەتوانێت چینایەتی بێت و چینە کۆمەڵایەتییەکان هێشتا لە ئارادا بن و ناچار بە تێکۆشانی چینایەتی دژی هەندێکیان بین؟

چینی کۆمەڵایەتیی چییە؟ ئایا چینی کۆمەڵایەتیی بەبێ پێگەی ئابووریی جیاواز و بەرتەر یا بێبەش دەتوانن بوونیان هەبێت؟ ئایا پێگە و بەرتەریی ئابووریی بەبێ دەسەڵات وسەروەریی دەتوانێت بوونی هەبێت؟ ئەگەر کرێکار دەسەڵاتدارە، ئیدی دژەکەی چۆن دەتوانێت وەك چینی کۆمەڵایەتی دارای پێگەی ئابووریی، بوونی هەبێت و هێشتا چین و توێژەکانی پرۆلیتاریا وێڕای دەسەڵاتداریی کرێکاران ناچار بە تێکۆشان بن؟ تێکۆشان دژی کێ و دەسەڵاتی کێ؟ ئەی ئایا دەسەڵاتی ڕامیاریی یا سەروەریی چینایەتی بەبێ پێگەی ئابووریی زاڵ دەتوانێت بوونی هەبێت؟ ئایا ئەمە بەو سەرەنجامەمان ناگەیێنێت، کە “دەسەڵاتی کرێکاران” تەواوکەری پێگەی ناکۆك و جیاوازی ئابووریی سەرمایەدارانە [دژەکەی کرێکارانە]؟

هەڵبەتە ئەوەش بڵێم، بەڕێز (حەسەنپوور) ناچاربووە، کە بیر لەوە بکاتەوە و هەوڵیداوە پارادۆکسی ” فازی یەکەم (سۆشیالیزم)” و “فازی دووەم (کۆمونیزم)” چارەسەربکات؛ کە هەردەم ئەوە پرسیاری بەردەوامی سۆشیالیستە دژەدەسەڵاتەکان بووە : ئەگەر سۆشیالیزم قۆناخی یەکەمی کۆمەڵی بێچین و چەوسانەوەیە، ئەدی بۆ یەکسەر کۆمونیزم نا و دەسەڵاتی پێشڕەو و دیکاتۆری سوور لەپێناو چی؟ هەرچەندە بەڕێزی هەوڵیداوە وەڵام بەو پرسیارە بداتەوە، بەڵام بەداخەوە بە ئاراستەیەکی زۆر نالۆجیك و ئاوەژووتر ڕۆییشتووە. وێرای ئەوەی لۆجیك بەرەو ئەوەمان دەبات، کە کۆمەڵ یا سیستەمی سۆشیالیستی وەك هەموو کۆمەڵ و سیستەمەکانی پێش خۆی، کە بە سەرهەڵدانی ئابووریی و کۆمەڵایەتیی و کولتووریی لە دەروونی کۆمەڵ و سیستەمی پێش خۆیاندا توانیویانە کۆمەڵ و سیستەمەکە بگۆڕن، هەر ئاواش سۆشیالیزم لە دەروونی کۆمەڵ و سیستەمی سەرمایەداریدا وەك ڕەتکەرەوەی سەرهەڵدەدات و دەبێتە هۆی گۆڕینی شێوەی پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکان و داهێنانی شێوازی نوێی بەرهەمهێنانی هەرەوەزیی و هەنگاونان بەرەو کۆمەڵایەتییکردنەوەی کەرتەکانی بەرهەمهێنان و دواجار لە بەلایەکدا کەوتنی هاوسەنگی ململانێکەدا کێشەکە بە کۆتایی دەگات؛ ئەگەر زۆرینەی کۆمەڵ خۆڕێکخستن و ئامادەیی و داخوازیی و ویستی کۆمەڵ یا سیستەمی سۆشیالیستیان هەبێت، ئەوا کۆمەڵ و سیستەمی سەرمایەداری لە ڕووی ڕێکخستنی بەڕێوەبەرایەتیی و ئابووریی و کولتووریی و ڕێکخستنی کۆمەڵایەتییەوە دەبێتە بوونێکی زیادە و ڕێگر و هێزی ڕەتکەرەوەی کۆمەڵایەتی وەلایدەنێت؛ ئیدی بە ڕاپەڕینی خوێناوی بێت یا بە مانگرتنی گشتی و ڕاگرتنی ژیانی سەرمایەدارانە بێت. هەروا ئەگەر زۆرینە مل بە سیستەم و ڕێکخستن و بەڕێوەبەرایەتی چینایەتی بدەن و بیر لە گۆڕین و چارەسەر و دەربازبوون لە کۆیلەتی نەکەنەوە، ئەوا سەدان هەزار ساڵی دیکە [ئەگەر گۆی زەمین نەفەوتیت] سیستەمی چینایەتی بەردەوام و تۆکەمتر و چەسپاوتر و فراوانتر و تەنانەت دەکەوێتە پەلهاویشتن بۆ کۆمەڵەکانی دەرەوەی گۆی زەوی، ئەگەر لە ئارادابن و هەبن!

بەکورتی، بیستنی ئەو بۆچوونە خەیاڵی گیڕامەوە سەدەی ڕابوردوو و ئەو دەمەی کە گروپ و ڕێکخراوە ناسیونالیستەکانی وەك کۆمەڵەی ڕەنجدەرانی کوردستان (کۆڕەك) و هەموو ڕێکخراوە مارکسیست لێنێنیستەکانی دیکە، لاوانێکی کەمئەزموونی وەك منیان بەو گوتەیە خۆشباوەڕدەکرد، کە دەیانگوت “بۆ ئەوەی جیاوازی چینایەتی لەنێوبەرین، پێویستە سەرەتا خەباتی ڕزگاریی نیشتمانی بکەین و کاتێك کە دەسەڵاتی ڕامیارییمان هەبوو، ئیدی لەوێوە خەباتی چینایەتی دژی بۆرجوازی دەستپێدەکەین“. ئایا ئەو بۆچوونە و بۆچوونی “سۆشیالیزم خۆی کۆمەڵێکی چینایەتییە” هیچ جیاوازییان هەیە، کە پێشمەرجی هەر دووکیان هەر بە دەسەڵاتگەییشتنی “پارتیی پێشڕەو” و بردنمان بەرەو کۆمونیزم بە بەخشینەوەی بەڵێنی سەرخەرمان؟ ئایا ئەو سۆشیالیزمە بێجگە لە سەرمایەداری دەوڵەتی سروشتوەرگرتوو لە پیشەسازییکردنەوەی وڵات بە پەیڕەویی ڕامیاریی و پلانەکانی(بیسمارك) هەر وەك لێنین و پارتەکەی پێیهەستان، دەتوانێت هیچی دیکە بێت؟

**************

تێبینی : دەقی دیمانەکە ڕاستەوخۆ و بەدواندنە، نووسینەوەی ئەو وەرگیراوە ” …” لەلایەن منەوە ئەنجامدراوە، هەڵبەتە نازانم ئەگەر بەخۆی بینووسیایە، چ ڕێنووسێکی بەکاردەبرد. هەروەها بەداخەوە ناتوانرێت لینکی ڕاستەوخۆی دیمانەکە دابنرێت، لەبەرئەوە لینکی کاناڵەکە دادەنێم و خوێنەری هێژا دەتوانێت لەنێو کاتاگۆری بەرنامەکاندا بەرنامەی (دیالۆگ) بدۆزێتەوە و پاشان لەسەر وتوێژی ڕێکەوتی ٣ی نۆڤەمبەری ٢٠١٤ کرتەبکات http://tvkomala.com/kurdi/

Karîkatêrî Soşyalîzm

Karîkatêrî soşyalîzm

Hejên
1î dêsemberî 2014

Berayî, dwênê şew berêkewt le erşîvî bernamekanî (komelle tîvî/ kanallî komelle) dîmaneyekî bernamey (dyalog)î rêkewtî 3î novemberî 2014 berrêz (emîrî hesenpûr) berçawkewt û mnîş be gringîpêdanêkî zorewe gwêm le tewawî dîmaneke ragrit, herçende sernic û rexnem leser zorêk le wellamekan û boçûnekanî ew berrêze heye, bellam le êsta leber kemîy kat û bwar tenya leser xallêk ya boçûnêkî dewestim, ewîş (komellî soşyalîstî)ye le rwangey ewewe.
*************

Berrêz emîrî hesenpûr le dîmaneyekda le bernamey (dyalog)î kanallî komelle/ komelle tîvî le wellamî yekêk le pirsyarekanda  gutî
“… Her ewey dellêt asoyek hebêt, asoyekî borijwayî nebêt; asoyekî le rastîda komunîstî bêt. Çunke  amanc sosyalîzm nîye, amanc komunîzme. Ême nakrêt ew nîzamî çînayetîye lenawberîn. Her bllêyn sosyalîzman dewêt. Soşyalîzm xoy komellêkî çînayetîye. Druste ke lewêda çînî krêkar desellatî heye, bellam çînekan herwa demênnin, çînî komellayetî herwa be asanî lenawnaçin. Proseyekî brrêk drîjî heye û xebatî çînayetî dewêt, ke lenawbçêt. ….“

Ber le her lêkdaneweyek bo boçûnekey berrêz (emîrî hesenpûr), hezdekem ewe bxemerrû ke bedîwêkda ew rast debêjêt, ke soşyalîzm komellêk ya sîstemêkî çînayetîye. Mnîş pêdagrî leser ewe dekem, bellam mebestim karîkatêre markisîstîyekeye bo soşyalîzm nek xudî soşyalîzm, wate lew soşyalîzme çînayetîyeda partîy pêşrew borcwa û serwere, tewawî çîn û twêjekanî komellîş prrolîtaryan, rêk ewey ke le ( rusîyey bolşevîkî)da dîtman !

Bellê katêk ke serwer hebêt, xobexo debêt jêrdestîş hebêt; lêreda pirsyarêk yexeman degrêt: le komellî soşyalîstîda eger krêkaran û zehmetkêşan [bewatey markisîstekan] serwern, edî jêrdest kêyye û ew dîktatorîye beser kêda pyadedekrêt?
Eger dellên beser borcwazîda; edî ke borcwazî hebû û pêgey abûrîy hebû, ku detwanîn lenêwan sermayedarî wek komellî çînayetî û soşyalîzm [be gutey hesenpûr ] komellêkî çênayetîye, cyawazî bkeyn û çon detwanrêt weha komellêk soşyalîstî ya dje borcwazî bêt? Min le pêkewehellkirdin û bûnî desellatî ramyarîy komunîstekan [xoyan watenî desellatî krêkaran] û desellatî abûrîy sermayedaran hawkatî yekdî û leser yekdî, tenya têrrwanîn û komellêkî efsaneyî debînim ya le baştirîn barda goranîyek wênadekem, ke awazekey hellperkêye  û hellbestekey şîwen û waweyla û qurpêwan!
Eger pêgey abûrîy û manewey borcwazî wek çînî komellayetî bmênêt, ku bwarî desellatî djekey [krêkaran] dedat? Edî berawrid bew wênakirdne çînayetîyekî soşyalîzm, çon nakrêt û guncawtirîş nebêt, bewe xoşbawerrbîn, ke le rêgey parlemanewe ya le rêgey amojgarîkirdin û arastekirdnî borcwakanewe berew soşyalîzm brroyn?

Herçende min her dû têrrwanîneke retdekemewe û be efsanebafîyekî tîorîyan debînim, bellam eger bwarî dîke  û çarey dîkeman nebêt û her ew dû hellbijêre leberdem mrovayetîda bo rizgarbûn lem sîstemî êsta learada hebin, be boçunî min ewa galltecarîyekey duwem awezgîranetre, çunke awez pesendî dekat, ke borcwazîyek heste mroyyekey berew bîrkirdnewey berêt, bellam hergîz awez pesendî ewe nakat, ke serxan desellatî pêşrrewanî krêkaran [komunîstekan] û jêrxan desellat û pêgey sermayedaran bêt!

Rastîyekey yekem care,  ke  min bîser ya bînerî dîmaneyekî berrêz (hesenpûr) debim, ke lebarey soşyalîzm û komellî dahatuwe dwabêt. Leberewe min wênayekî dîkem bo têrwanînî ew hebû û lew bawerreda nebûm, weha boçûnêkî bo soşyalîzm hebêt, ke be lêkdaewey min ew soşyalîzme tenanet şayanî nawhênanîş nîye nek têkoşan lepênaw hatnedîy! Çunke eger komellî soşyalîstî her çînayetî bêt û lewêşda her xerîkî “xebatî çînayetî” bîn, ey têkoşanî pêş ew soşyalîzme nawî çî debêt ya detwanîn çi nawêkî lê bnêyn?

Be boçûnî min, têrrwanînî dîtêrmînîstyaney soşyal-dêmokratekan [wek pende kurdîyeke debêjêt “serî ga le dollewe derdeçêt”] bewey serencam serî sermayedarî le soşyalîzmewe derdeçêt, awezgîrtre. Çunke belayenîkem pêwîst be xobekuştdan û zîndanîbûn û têkoşan û leserkarderkran nakat û sermayedaranî serwer wek komunîste serurekan, komell berew komunîzm deben û herweha têkoşanî bêhudey pêş “soşyalîzmî çînayetî”îş pêwîstinîye û îdî wze û twana û behre û bîroke û boçûnekanman bo ew kate helldegrîn û ewaneş ke birryare be pêşrewîy partîy komunîst xoyan bekuştibden, bextî jyanyan debêt û wek raberanî zîndû becorêk çêj le jyanî çînayetî deben!

Berrastî min hem le serdemî komunîstibûnimda û hem paş ewe zor pagendey karîkatêrî (partî pêşrrew) û ( fermandarîy û dewlletî krêkarîy û soşyalîstîy  wkomunîstî)mi bîstûn ya berçawkewtûn , bellam hîçkamyan hêndey em karîkatêre aweznegîr û nalocîkî nebuwe û nebûn; soşyalîzmêk ke birryare komellî yeksanî – azadî – dadperwerîy û hawbeşîy berhemênan – dabeşkirdin – birryardan  û komellayetîykirdnewey kertekanî berhemhênan bêt, çon detwanêt çînayetî bêt û çîne komellayetîyekan hêşta le arada bin û naçar be têkoşanî çînayetî djî hendêkyan bîn?
Çînî komellayetîy çîye? Aya çînî komellayetîy bebê pêgey abûrîy cyawaz û berter ya bêbeş detwanin bûnyan hebêt? Aya pêge û berterîy abûrîy bebê desellat  wserwerîy detwanêt bûnî hebêt? Eger krêkar desellatdare, îdî djekey çon detwanêt wek çînî komellayetî daray pêgey abûrîy, bûnî hebêt û hêşta çîn û twêjekanî prolîtarya wêrray desellatdarîy krêkaran naçar be têkoşan bin? Têkoşan djî kê û desellatî kê? Ey aya desellatî ramyarîy ya serwerîy çînayetî bebê pêgey abûrîy zall detwanêt bûnî hebêt? Aya eme bew serencameman nageyênêt, ke “desellatî krêkaran” tewawkerî pêgey nakok û cyawazî abûrîy sermayedarane [djekey krêkarane]?

Hellbete eweş bllêm, berrêz (hesenpûr) naçarbuwe, ke bîr lewe bkatewe û hewllîdawe paradoksî ” fazî yekem (soşyalîzm)” û ” fazî duwem (komunîzm) ” çareserbkat; ke herdem ewe pirsyarî berdewamî soşyalîste djedesellatekan buwe: eger soşyalîzm qonaxî yekemî komellî bêçîn û çewsaneweye, edî bo yekser komunîzm na û desellatî pêşrrew û dîkatorî sûr lepênaw çî?  Herçende berrêzî hewllîdawe wellam bew pirsyare bdatewe, bellam bedaxewe be arasteyekî zor nalocîk û awejûtir royîştuwe. Wêray ewey locîk berew eweman debat, ke komell ya sîstemî soşyalîstî wek hemû komell û sîstemekanî pêş xoy, ke be serhelldanî  abûrîy û komellayetîy û kultûrîy le derûnî komell û sîstemî pêş xoyanda twanîwyane komell û sîstemeke bgorrn, her awaş soşyalîzm le derûnî komell û sîstemî sermayedarîda wek retkerewey serhelldedat û debête hoy gorrînî şêwey peywendîye komellayetîyekan û dahênanî şêwazî nwêy berhemhênanî herewezîy û hengawnan berew komellayetîykirdnewey kertekanî berhemhênan û dwacar le belayekda kewtinî hawsengî mlimlanêkeda kêşeke be kotayî degat; eger zorîney komell xorrêkxistin û amadeyî û daxwazîy û wîstî komell ya sîstemî soşyalîstyan hebêt, ewa komell û sîstemî sermayedarî le rûy rêkxistinî berrêweberayetîy û abûrîy û kultûrîy û rêkxistinî komellayetîyewe debête bûnêkî zyade û  rêgir û hêzî retkerewey komellayetî welaydenêt; îdî be raperrînî xwênawî bêt ya be mangirtnî giştî û ragirtnî jyanî sermayedarane bêt. Herwa eger zorîne mil be sîstem û rêkxistin û berrêweberayetî çînayetî bden û bîr le gorrîn û çareser û derbazbûn le koyletî nekenewe, ewa sedan hezar sallî dîke [eger goy zemîn nefewtît]  sîstemî çînayetî berdewam û tokemtir û çespawtir û frawantir û tenanet dekewête pelhawîştin bo komellekanî derewey goy zewî, eger le aradabin û hebin!

Bekurtî, bîstinî ew boçûne xeyallî gîrramewe sedey raburdû û ew demey ke grup û rêkixrawe nasîwnalîstekanî wek komelley rencderanî kurdistan (korrek) û hemû rêkixrawe markisîst lênênîstekanî dîke, lawanêkî kemezmûnî wek minyan bew guteye xoşbawerrdekrid, ke deyangut “ bo ewey cyawazî çînayetî lenêwberîn, pêwîste sereta xebatî rizgarîy nîştmanî bkeyn û katêk ke desellatî ramyarîyman hebû, îdî lewêwe xebatî çînayetî djî borcwazî destipêdekeyn “. Aya ew boçûne û boçûnî “ Soşyalîzm xoy komellêkî çînayetîye.” hîç cyawazîyan heye, ke pêşmercî her dûkyan her be desellatgeyîştinî “partîy pêşrrew” û birdinman berew komunîzm be bexşînewey bellênî serxerman? Aya ew soşyalîzme bêcge le sermayedarî dewlletî sruştwergirtû le pîşesazîykirdnewey wllat be peyrrewîy ramyarîy û planekanî(bîsmark) her wek lênîn û partekey pêyhestan, detwanêt hîçî dîke bêt?

**************
Têbînî : deqî dîmaneke rastewxo û bedwandne, nûsînewey ew wergîrawe ” …” lelayen mnewe encamdrawe, hellbete nazanim eger bexoy bînûsyaye, çi rênûsêkî bekardebrid. Herweha bedaxewe natwanrêt lînkî rastewxoy dîmaneke dabnirêt, leberewe lînkî kanalleke dadenêm û xwênerî hêja detwanêt lenêw katagorî bernamekanda bernamey (dyalog) bdozêtewe û paşan leser witwêjî rêkewtî 3î novemberî 2014 kirtebkat hittp://tivkomala.com/kurdi/